Jos de Mul. The syntax, pragmatics and semantics of life. Reading Dilthey in the light of contemporary biosemiotics, in: Christian Damböck, Hans Ulrich Lessing (Hrsg.): Dilthey als Wissenschaftsphilosoph. Freiburg: Verlag Karl Alber, 2016, 156-175.

Seitdem ich aber in der Struktur des Lebens die Grundlage der Psychologie erkannte, mußte ich den psychologischen Standpunkt zu dem biologischen erweitern und vertiefen.  
  Wilhelm Dilthey (1995/9)

Introduction[1] 

Does Dilthey’s hermeneutics of life (Lebensphilosophie) have any relevance for contemporary discussions in the philosophy of biology?  In this contribution, I will argue that it does. In order to substantiate this claim, I will relate Dilthey’s hermeneutic philosophy of life to contemporary developments in biosemiotics.  In this context, I will focus in particular on the specific space the life sciences (Lebenswissenschaften) occupy in-between the natural sciences (Naturwissenschaften) and the human sciences (Geisteswissenschaften). 

Unlike most other contributions to this volume, I will approach my subject from a systematic rather than a historical perspective. In connecting Dilthey’s philosophy to contemporary developments in the life sciences and biosemiotics my approach resembles the one Christian Damböck takes in his recent analysis of Dilthey’s empirical philosophy in relation to recent methodological and ontological disputes in analytical philosophy on the role of philosophy vis-à-vis the natural sciences.[2] The debates in the contemporary life sciences and biosemiotics which I will address are connected with methodological and ontological issues and the relationship between philosophy and the natural sciences too.

Mainstream  Neo-Darwinian biology is characterized by a “greedy reductionism”[3] and a mechanistic naturalism, but in the past few decades Neo-Darwinist orthodoxy has been criticized increasingly from various sides.[4] Partly, this critique was formulated within the prevailing reductionist and mechanistic paradigm. In those cases, it primarily aims at a broadening of this paradigm. We may think, for example, of the debates on top-down causation in systems biology.[5] However, oftentimes the critique is more radical, aiming at nothing less than a paradigm shift in the life sciences, which would lead these sciences beyond orthodox Neo-Darwinism. Examples of this critique can be found, for example, in (the recent re-emergence of) emergentism in the so-called sciences of complexity, such as chaos theory, network theory, nonlinear systems, self-organizing and –constructing systems theory[6] and also in the fast expanding field of epigenetics, which studies non-genetic systems and processes of inheritance, which has given rise to a remarkable rehabilitation of Lamarck in the life sciences.[7] Finally, orthodox Neo-Darwinism has been criticized by biosemiotics, which analyzes the role codes, signals, signs and their interpretation play in living matter.[8] Although these approaches point to various differences, they all share the fundamental claim that the mechanistic principles that govern the micro-level are inadequate in their ability to take account of the behavior and activity of living matter.

Although these different critiques are connected in several ways, in the following I will focus in particular on biosemiotics, because this field presents striking similarities with Dilthey’s empirical philosophy. Let me begin with a short overview of my paper. In the first part I will elucidate the similarities between recent biosemiotics and Dilthey’s philosophy of life, as expressed in the Berliner Entwurf for the second Volume of the Critique of Historical Reason (1893), especially in the fragment entitled Leben und Erkennen. Within this context I will also discuss some recent contributions to Dilthey Studies. Besides  the aforementioned article of Christian Damböck’s on the empirical character of Dilthey’s philosophy, I will refer to Matthias Jung’s  interpretation of Dilthey’s philosophy of life in his article ‘“Das Leben artikuliert sich”. Diltheys performativer Begriff der Bedeutung Artikulation als Fokus hermeneutischen Denkens‘[9] and his book Der bewusste Ausdruck. Anthropologie der Artikulation.[10] I will defend the thesis that both Dilthey and biosemiotics defend an emergent evolutionary theory proclaiming that life develops itself through a series of qualitatively different stages characterized by increasingly complex forms of semiosis.

In the second and final part I will analyze these stages in more detail, with the help of the semiotic distinction between syntax, pragmatics and semantics. Furthermore, I will elucidate Dilthey’s developmental model of life by referring to Marcello Barbieri, one of the leading biosemioticians. The resulting layered biohermeneutics functions as a “ladder of understanding”, which helps us to better fathom the subsequent stages in the process in which life understands life, “Leben erfaßt hier Leben”.[11]

Jos de Mul. The Game of Life: Narrative and Ludic Identity Formation in Computer Games.  In: Lori Way (ed.), Representations of Internarrative Identity. New York: Palgrave Macmillan, 2015.

Representations of Internarrative Identity is based upon Ajit Maan's breakthrough theory of Internarrative Identity, which deals with one's sense of self as expressed in personal narrative, connecting the formation of identity with life experiences. This book is the first extensive examination of the adaptive qualities of Maan's work within diverse areas of scholarship and practice, including cultural studies, gender studies, computer gaming, and veterinary medicine. United by their research application of Maan's theory, these scholars demonstrate the far-reaching implications of Internarrative Identity.

NextNature. Sublime natural and technological landscapes, in: Ritsumeikan Studies in Language and Culture.  Volume 26, no.3 (2014),  5-23.

Abstract
The development of the representation of the landscape in Europe since the 14th century Renaissance can be understood as a mirror of the development of modern and postmodern Western culture as a whole. After sketching the development of landscape representation in modern and postmodern Europe, the article focuses on the theme of sublimity, which, at least since the era of Romanticism, has been inherent to the European experience and representation of the landscape, both in its successive natural and technological manifestation. Against this background, the paper also discusses some striking differences between the European and the Asian landscape.

Keywords : NextNature, Sublimity, Sublime landscapes, European landscape, Asian landscape, natural landscapes, technological landscapes

Downloadable (via PDF-link)

Jos de Mul. L’identité de base de données. Identité personnelle et culturelle à l’ère de la mise en données du monde. In Severo Marta & Romele Alberto (eds.) Traces numériques et territoires. Paris: Presses des Mines/ParisTech, 2015, 87-108.

Introduction [1]

Le 27 février 2004, j’ai pris part au débat plutôt passionné qui agitait les Pays-Bas sur le multiculturalisme en publiant un essai dans le NRC Handelsblad, un des grands quotidiens néerlandais [2]. Cet article commençait par la brève description d’une jeune Arabe qui, quelques mois auparavant, passait près de moi glissant sur des rollers dans la station de métro Kralingse Zoom à Rotterdam. Elle semblait être étudiante et se rendre, tout comme moi, à l’Université Érasme. Vêtue d’un sarouel bouffant et d’un t-shirt arborant un smiley, et portant un petit sac à dos, sa tête était couverte d’un foulard d’où dépassait le cordon de l’oreillette de son téléphone portable. Lorsqu’elle fut assez proche de moi, je pus capter quelques bribes de la conversation qu’elle menait, dans cet étrange mélange d’arabe et de néerlandais mâtiné d’un fort accent de Rotterdam, avec une amie, pour autant que je puisse le deviner au ton de la discussion. Pareille image d’une jeune musulmane patinant sur des rollers était assez inattendue en 2004. Pourtant, à en croire un des articles parus récemment sur le site Web de la communauté turque aux Pays-Bas, la pratique du roller connaît un succès grandissant chez les jeunes filles musulmanes néerlandaises [3]. De plus, cette pratique tendrait à gagner en popularité dans des cercles musulmans plus orthodoxes. En avril 2012, les amateurs de patinage artistique en Italie ont eu la faveur de voir Zahra Lari être la première patineuse venue du Golfe à évoluer en niqab.

La raison pour laquelle je commençais mon essai de 2004 par cette image pittoresque d’une jeune musulmane en rollers tenait à ce qu’elle était la proclamation vivante d’une identité personnelle et culturelle dans une société postmoderne. Elle se situait manifestement au-delà de l’opposition qui avait paralysé le débat néerlandais sur le multiculturalisme pendant de nombreuses années, à savoir : l’opposition entre le fait de conserver sa propre identité et celui de s’adapter à la culture néerlandaise. Dans le présent chapitre, je souhaite examiner plus avant l’identité postmoderne à l’aune de deux perspectives tendant à s’entremêler de plus en plus fortement : la globalisation et la mise en données (datafication). Je vais défendre la thèse que notre jeune musulmane de Rotterdam à rollers avec son téléphone portable incarne à la perfection ce type d’identité qui est élaborée par cette mise en données globale, caractéristique de la société postmoderne.

Ce chapitre se décompose en quatre parties. Premièrement, je vais traiter les notions d’identité personnelle et d’identité culturelle, en mettant en relief le rôle crucial des récits narratifs et des traditions. Avec ce contexte en vue, je procéderai à une critique de l’opposition stérile entre multiculturalisme et monoculturalisme, pour défendre au lieu de cela une position interculturaliste. Puis, je distinguerai entre les différents modes par lesquels les traditions sont constitutives respectivement des identités prémodernes, modernes et postmodernes. Dans la dernière partie, je porterai mon attention sur le rôle que joue la mise en données dans la construction d’une identité postmoderne. Je défendrai la thèse que les bases de données, telles que nous les trouvons installées dans les médias sociaux grand public comme Facebook, transforment de plus en plus l’identité narrative des personnes et cultures des âges prémodernes et modernes en ce que l’on pourrait appeler une identité de base de données (database identity). Dans les identités de bases de données, nous trouvons d’un côté certains aspects d’identités narratives radicalisées et, à l’inverse, d’autres aspects qui semblent être transformés en une forme culturelle purement et simplement différente. En lien avec le débat récent sur les big data, et en prenant Facebook comme exemple central, mes réflexions porteront sur certains des avantages et inconvénients de la mise en données et de la corrélationalisation de notre identité.

Jos de Mul. Foreword: From the Mediatic Turn to Gua-le-ni. In: Stefano Gualeni. Virtual Worlds as Philosophical Tools. How to Philosophize With a Digital Hammer. London: Palgrave Macmillan 2015, x-xiii.

In the last couple of decades a new discipline, called ‘media philosophy’, has entered the philosophical arena. According to Reinhard Margreiter, one of its proponents, this name refers not only, and not even predominantly, to the exploration of yet another ontological domain, but rather designates a fundamental transformation  of  philosophy  itself,  which  is  characterized  by  a  turn towards (the descent and history of) the mediatic foundations of philosophy. In his view, media philosophy might become a contemporary ‘prima philosophia’ (Margreiter 2003, 151). However, Margreiter does not argue for a modernist kind of foundationalist superdiscipline, but rather for a critical discourse that has to accompany every act of knowing.

Though the name ‘media philosophy’ is a recent invention, the phenomenon is not altogether new. Already in Plato’s Phaedrus and Seventh Letter we find fundamental reflections on the impact of writing on philosophy, that is: on the type of oral philosophy that precedes written philosophy and which is still reflected in the dialogical form of Plato’s writings. However, in the tradition of Western philosophy, which is strongly connected with the book, this kind of reflection remains relatively scarce and marginal for a long time. Starting from Parmenides’ identification of being and thinking, a dominant part of the metaphysical tradition was based on the presupposition that thinking and being – nous and phusis – share the same form (eidos, morphé), guaranteeing the identity of what can be thought and what can be (cf. Allen 2004, 218).

Jos de Mul. Echo's van een laatste God. Voorbij het einde van de kunst. Rotterdam: Lemniscaat: in voorbereiding.

In dit boek worden 'het einde van de kunst' en 'de dood van God' - twee thema's die de filosofie van de afgelopen eeuw voortdurend hebben bespookt - in hun onderlinge samenhang doordacht. Deze vraag heeft met de komst van de islam in het seculiere Europa een nieuwe actualiteit gekregen.

De Mul analyseert daartoe op diepgaande wijze de teksten die Hegel, Nietzsche, Freud en Heidegger aan deze beide thema's hebben gewijd en verheldert zijn betoog in een reeks verrassende interpretaties van kunstwerken van uiteenlopende signatuur. Zo komen onder meer de Metamorfosen van Ovidius, gedichten van Kouwenaar, schilderijen, foto's, sculpturen en video-installaties van Man Ray, Newman, Scholte en Viola, muzikale composities van Carter en een film van Godard ter sprake.

De Mul betoogt dat Hegels bespiegelingen over het einde van de kunst niet zozeer een nostalgische terugblik op de grootsheid van de klassieke kunst behelzen, maar vooruitwijzen naar de vele gestalten van de moderne kunst, zoals die van de niet-meer-schone, de niet-meer-figuratieve, de niet-meer-expressieve en de niet-meer-menselijke kunst. Aanknopend bij Nietzsches these dat het nog eeuwen zal duren voordat de mens zich de betekenis van de dood van God zal realiseren, argumenteert De Mul dat de kunst in de twintigste eeuw bij uitstek het medium is geweest waarin de schaduwen en echo's van de gedode God levend zijn gebleven. Het werk van bovengenoemde kunstenaars wordt uitgelegd als een reeks pogingen om voorbij het 'einde van de kunst' nieuwe, immanente vormen van transcendentie en spiritualiteit te bewerkstelligen.

Jos de Mul, Database Identity: Personal and Cultural Identity in the Age of Global Datafication. in: Wouter de Been, Payal Aurora and Mireille Hildebrandt (Eds.), Crossroads in New Media, Identity and Law. The Shape of Diversity to Come. Personal and Cultural Identity in the Age of Global Datafication. Basingstoke/New York: Palgrave Macmillan, 2015, 97-118. 

This volume brings together a number of timely contributions at the nexus of new media, politics and law. The central intuition that ties these essays together is that information and communication technology, cultural identity, and legal and political institutions are spheres that co-evolve and interpenetrate in myriad ways. Discussing these shifting relationships, the contributions all probe the question of what shape diversity will take as a result of the changes in the way we communicate and spread information: that is, are we heading to the disintegration and fragmentation of national and cultural identity, or is society moving towards more consolidation, standardization and centralization at a transnational level? In an age of digitization and globalization, this book addresses the question of whether this calls for a new civility fit for the 21st century.

Jos de Mul, to begin with, takes the issue of identity head-on in his contribution. He argues that new networked communication technologies are leading to a datafication of identity. New ICTs are transforming traditional ‘narrative identity’ into a more plastic form of ‘database identity.’ Identity as the product of a linear development, as an outgrowth of a particular personal or group history – the bread and butter of the imagined community – is on the wane. Increasingly identity is broken up into machine-readable elements and stored in digital memory banks. This allows for an endless combination and re-combination of features. By itself this process does not necessarily result in a world of freedom and play, however. Although database identities allow for an extraordinary range of choice and are well suited to the freedom and flexibility of postmodern culture, there is a great deal of uniformity in the forms that database identities actually take. Hence, De Mul also addresses the standardization of identity in the prefabricated formats of social media, underlining the new entrapments of the digital age.

Jos de Mul. Afterplay. In: V. Frissen, M. de Lange, J. de Mul, S. Lammes & J. Raessens (eds.) Playful identities. The Ludification of Digital Media Cultures. Amsterdam: Amsterdam University Press/ Chicago University Press, 2015, 337-45.

Renë Moerland. Wordt de vrije wil een illusie? Interview met Jos de Mul, Hans Schnitzler, en Peter-Paul Verbeek. NRC Handelsblad, 19 december 2015, p. 

Politici gaan stilzwijgend nog steeds uit van de mens die zichzelf kan ontplooien. Technologie ondermijnt dat idee en verandert ons leven radicaal. Politici zien dat te weinig.

llustratie Tomas Schats

Dit verhaal begint aan de rand van een zwembad op vakantie. Een beetje vrij denken, fantaseren. Niet op de e-reader. Ik tel geen pagina’s, streep niets aan, ben niet efficiënt. Als ik vanaf een steile helling zee zie, als mijn Belgisch-Burundese gastvrouw kip colombo maakt, terwijl haar terras wind en schaduw biedt: dan besta ik. Even weg van de apparaten, ver van mijn technotoop.

Ik las over Den Haag. Over de moeizame relatie tussen politici en journalisten, het compromissenspel, de gepijnigde polder. En over wat politici willen. Nog altijd: het goede voor de mens. Vrijheid en veiligheid, en soms hulp voor mensen die het moeilijk hebben. Het verlichtingsstreven naar ontplooiing van de mens in de samenleving was kennelijk springlevend. Onze politici: prima humanisten!

Sfeerverstoorder in mijn vakantiestapeltje was een keurig conservatieve Duitse journalist. Frank Schirrmacher, tot zijn dood in 2014 uitgever bij de Frankfurter Allgemeine, schreef zijn pamflet Ego. Das Spiel des Lebens in 2013. Hij dacht dat ons vertrouwde ‘ik’ was opgelost in een „monstereconomie” die via algoritmes en machines uitrekent wat goed voor ons is – en zo „aan de lopende band egoïsme produceert”. Bedenk maar eens wie je bent als er beslissingen over je genomen moeten worden bij paspoortcontrole, in je carrière of over je kredietwaardigheid: je bestaat louter uit nuttige data die alles over je zeggen – en die vermarkt kunnen worden. „De Egoïsme-machines spelen het grote spel allang zonder mensen”, schreef Schirrmacher. „De verliezers staan van tevoren vast: wij allemaal.”

Verlichting

Het afgelopen jaar zette NRC een aantal ‘Grote Vragen’ op een rij waarop politici een antwoord moeten vinden om de komende jaren ‘goede politiek’ te bedrijven. Schirrmachers prikkelende pamflet raakt aan zo’n vraag. Is het karakter van de mens als wezen met een vrije wil houdbaar, nu een technologische revolutie bezig is de grenzen en regels van ons bestaan ingrijpend te veranderen? En wat moeten politici daarmee doen?

Geen politicus zal weliswaar ons einde als soort wensen, laat staan nastreven. Maar biedt dat voldoende garantie om meester te blijven over ons bestaan?

De meeste partijen gaan in naam nog altijd uit van een mensbeeld dat terugvoert op de Verlichting: de autonome, zich ontplooiende mens. Maar in de praktijk gaan de meeste politieke debatten niet over mensen, maar over beleid, en de vraag of dat efficiënt, modern, duurzaam, gemakkelijk, waterdicht, fraudebestendig en kostenefficiënt is. De onberekenbare mens is in het politieke debat juist eerder een stoorzender dan een bestemming: hij wordt begeerd als kiezer, maar is ook een gevaar dat in toom gehouden moet worden (fraudeurs, criminelen, radicaliserende jongeren, schoolverlaters). En als we niet crimineel zijn of kunnen worden, moeten we wel door slimme sturing (nudging) tot goed gedrag worden bewogen: een gezonde leefstijl, verstandig financieel plannen, energiezuinig leven en nuttig bijdragen aan de economie.

Technologie houdt een belofte in om die doelen beter, sneller, efficiënter te bereiken, gedrag te voorspellen en te sturen. Banken, verzekeraars, gemeenten, energiebedrijven zijn ons aan het ‘dataficeren’. En wij werken mee: het is nieuw, makkelijk, fascinerend, en misschien sparen we er kosten en energie mee, en reistijd, en onze gezondheid.

Wat vermag en moet de politiek in dat nieuwe krachtenveld? Die vraag leg ik voor aan drie Nederlandse filosofen met uiteenlopende ideeën over technologie. De een staat bekend als een alarmist, de ander als pragmaticus die mens en techniek wil vermengen, en de derde denkt moeiteloos voorbij de menselijke soort. Ze schilderen vooral informatietechnologie als de sluipmoordenaar van het traditionele idee van politiek. Maar de politici zien zelf niet hoe informatietechnologie onze manier van leven verandert. En evenmin hoe zij er zelf aan meewerken.

Jos de Mul. Encyclopedias, hive minds and global brains. A cognitive evolutionary account of Wikipedia. Invited lecture at the Conference 'Reading Wikipedia', Trippenhuis Building KNAW, Kloveniersburgwal 29, Amsterdam, 23 november 2015.

International Academic Conference 'Reading Wikipedia'

10:00 - 17:00

One day academic conference in the KNAW on the occasion of the Erasmus Prize 2015 for the Wikipedia Community. Researchers, authors, activists and policy makers address topical issues around Wikipedia.

 

The Uniqueness of Wikipedia as a Platform
Keynote speech by José van Dijck, president KNAW (Royal Academy of Arts and Sciences).

Wikipedia and the Quest for Universal Knowledge
On the historical, cultural and philosophical aspects of Wikipedia. With Charles van den Heuvel, Jos de Mul, Sabine Niederer and Erinç Salor. Moderated by Frank van Vree.

Wikipedia as a Memory Institution. The Limits of the Open Model
On the role of knowledge institutions, freedom of information, public media and copyright. With Victoria Anderica, Phoebe Ayers, Christophe Depreter, Dimitar Dimitrov, Andres Guadamuz, Lucie Guibault, Bregtje van der Haak, Julia Reda and Heijo Ruijsenaars. Moderated by Paul Keller.

The Research Affordances of Wikipedia
On how Wikipedia itself can be a new source for academic research. With Fabian Flöck, Mark Graham, Brent Hecht, Ellen Rutten and Tommaso Venturini. Moderated by Richard Rogers.

Jointly organised by the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences, University of Amsterdam, European Cultural Foundation and Kennisland.
Entrance free of charge. Registration via KNAW.