NextNature. Sublime natural and technological landscapes, in: Ritsumeikan Studies in Language and Culture.  Volume 26, no.3 (2014),  5-23.

Abstract
The development of the representation of the landscape in Europe since the 14th century Renaissance can be understood as a mirror of the development of modern and postmodern Western culture as a whole. After sketching the development of landscape representation in modern and postmodern Europe, the article focuses on the theme of sublimity, which, at least since the era of Romanticism, has been inherent to the European experience and representation of the landscape, both in its successive natural and technological manifestation. Against this background, the paper also discusses some striking differences between the European and the Asian landscape.

Keywords : NextNature, Sublimity, Sublime landscapes, European landscape, Asian landscape, natural landscapes, technological landscapes

Downloadable (via PDF-link)

Jos de Mul & Maria Grever. Transnationalizing the public sphere. Laudatio Honorary Doctorate Prof.dr. Nancy Fraser. Honorary supervisors: prof.dr. Maria Grever and prof.dr. Jos de Mul. Erasmus University Rotterdam, November 7, 2014.

Maurice van Turnhout. 'De tragedie is gedemocratiseerd'. Interview met Jos de Mul. Trouw, 10 januari 2015.

Luttele weken voor de ramp reisde Jos de Mul samen met zijn echtgenote in de MH17 van Malaysia Airlines naar Indonesië. Ze maken de reis jaarlijks, om hun zoon en schoondochter te bezoeken. Toen hij in juli de eerste beelden van de ramp zag besefte De Mul: "Dat noodlot had mij ook kunnen treffen."

De heruitgave van zijn boek 'De domesticatie van het noodlot' was toen al in de maak. In dit boek beschrijft De Mul hoe de moderne mens het noodlot door middel van technologie probeert te beheersen. Zoals Seneca al waarschuwde: je komt je noodlot tegen door het te ontlopen. De technologie zelf is volgens De Mul onbeheersbaar gebleken. Menselijke uitvindingen leveren een scala aan tragische gebeurtenissen op, van computercrash tot beurskrach en vliegtuigramp.

Jos de Mul. Foreword: From the Mediatic Turn to Gua-le-ni. In: Stefano Gualeni. Virtual Worlds as Philosophical Tools. How to Philosophize With a Digital Hammer. London: Palgrave Macmillan 2015, x-xiii.

In the last couple of decades a new discipline, called ‘media philosophy’, has entered the philosophical arena. According to Reinhard Margreiter, one of its proponents, this name refers not only, and not even predominantly, to the exploration of yet another ontological domain, but rather designates a fundamental transformation  of  philosophy  itself,  which  is  characterized  by  a  turn towards (the descent and history of) the mediatic foundations of philosophy. In his view, media philosophy might become a contemporary ‘prima philosophia’ (Margreiter 2003, 151). However, Margreiter does not argue for a modernist kind of foundationalist superdiscipline, but rather for a critical discourse that has to accompany every act of knowing.

Though the name ‘media philosophy’ is a recent invention, the phenomenon is not altogether new. Already in Plato’s Phaedrus and Seventh Letter we find fundamental reflections on the impact of writing on philosophy, that is: on the type of oral philosophy that precedes written philosophy and which is still reflected in the dialogical form of Plato’s writings. However, in the tradition of Western philosophy, which is strongly connected with the book, this kind of reflection remains relatively scarce and marginal for a long time. Starting from Parmenides’ identification of being and thinking, a dominant part of the metaphysical tradition was based on the presupposition that thinking and being – nous and phusis – share the same form (eidos, morphé), guaranteeing the identity of what can be thought and what can be (cf. Allen 2004, 218).

Jos de Mul. Afterplay. In: V. Frissen, M. de Lange, J. de Mul, S. Lammes & J. Raessens (eds.) Playful identities. The Ludification of Digital Media Cultures. Amsterdam: Amsterdam University Press/ Chicago University Press, 2015, 337-45.

Renë Moerland. Wordt de vrije wil een illusie? Interview met Jos de Mul, Hans Schnitzler, en Peter-Paul Verbeek. NRC Handelsblad, 19 december 2015, p. 

Politici gaan stilzwijgend nog steeds uit van de mens die zichzelf kan ontplooien. Technologie ondermijnt dat idee en verandert ons leven radicaal. Politici zien dat te weinig.

llustratie Tomas Schats

Dit verhaal begint aan de rand van een zwembad op vakantie. Een beetje vrij denken, fantaseren. Niet op de e-reader. Ik tel geen pagina’s, streep niets aan, ben niet efficiënt. Als ik vanaf een steile helling zee zie, als mijn Belgisch-Burundese gastvrouw kip colombo maakt, terwijl haar terras wind en schaduw biedt: dan besta ik. Even weg van de apparaten, ver van mijn technotoop.

Ik las over Den Haag. Over de moeizame relatie tussen politici en journalisten, het compromissenspel, de gepijnigde polder. En over wat politici willen. Nog altijd: het goede voor de mens. Vrijheid en veiligheid, en soms hulp voor mensen die het moeilijk hebben. Het verlichtingsstreven naar ontplooiing van de mens in de samenleving was kennelijk springlevend. Onze politici: prima humanisten!

Sfeerverstoorder in mijn vakantiestapeltje was een keurig conservatieve Duitse journalist. Frank Schirrmacher, tot zijn dood in 2014 uitgever bij de Frankfurter Allgemeine, schreef zijn pamflet Ego. Das Spiel des Lebens in 2013. Hij dacht dat ons vertrouwde ‘ik’ was opgelost in een „monstereconomie” die via algoritmes en machines uitrekent wat goed voor ons is – en zo „aan de lopende band egoïsme produceert”. Bedenk maar eens wie je bent als er beslissingen over je genomen moeten worden bij paspoortcontrole, in je carrière of over je kredietwaardigheid: je bestaat louter uit nuttige data die alles over je zeggen – en die vermarkt kunnen worden. „De Egoïsme-machines spelen het grote spel allang zonder mensen”, schreef Schirrmacher. „De verliezers staan van tevoren vast: wij allemaal.”

Verlichting

Het afgelopen jaar zette NRC een aantal ‘Grote Vragen’ op een rij waarop politici een antwoord moeten vinden om de komende jaren ‘goede politiek’ te bedrijven. Schirrmachers prikkelende pamflet raakt aan zo’n vraag. Is het karakter van de mens als wezen met een vrije wil houdbaar, nu een technologische revolutie bezig is de grenzen en regels van ons bestaan ingrijpend te veranderen? En wat moeten politici daarmee doen?

Geen politicus zal weliswaar ons einde als soort wensen, laat staan nastreven. Maar biedt dat voldoende garantie om meester te blijven over ons bestaan?

De meeste partijen gaan in naam nog altijd uit van een mensbeeld dat terugvoert op de Verlichting: de autonome, zich ontplooiende mens. Maar in de praktijk gaan de meeste politieke debatten niet over mensen, maar over beleid, en de vraag of dat efficiënt, modern, duurzaam, gemakkelijk, waterdicht, fraudebestendig en kostenefficiënt is. De onberekenbare mens is in het politieke debat juist eerder een stoorzender dan een bestemming: hij wordt begeerd als kiezer, maar is ook een gevaar dat in toom gehouden moet worden (fraudeurs, criminelen, radicaliserende jongeren, schoolverlaters). En als we niet crimineel zijn of kunnen worden, moeten we wel door slimme sturing (nudging) tot goed gedrag worden bewogen: een gezonde leefstijl, verstandig financieel plannen, energiezuinig leven en nuttig bijdragen aan de economie.

Technologie houdt een belofte in om die doelen beter, sneller, efficiënter te bereiken, gedrag te voorspellen en te sturen. Banken, verzekeraars, gemeenten, energiebedrijven zijn ons aan het ‘dataficeren’. En wij werken mee: het is nieuw, makkelijk, fascinerend, en misschien sparen we er kosten en energie mee, en reistijd, en onze gezondheid.

Wat vermag en moet de politiek in dat nieuwe krachtenveld? Die vraag leg ik voor aan drie Nederlandse filosofen met uiteenlopende ideeën over technologie. De een staat bekend als een alarmist, de ander als pragmaticus die mens en techniek wil vermengen, en de derde denkt moeiteloos voorbij de menselijke soort. Ze schilderen vooral informatietechnologie als de sluipmoordenaar van het traditionele idee van politiek. Maar de politici zien zelf niet hoe informatietechnologie onze manier van leven verandert. En evenmin hoe zij er zelf aan meewerken.

Jos de Mul. Filosofische sciencefiction. Publiekscollege in de serie Filmexperts van Filmtheater Fraterhuis. Zwolle: Filmtheater Fraterhuis, Celekwartier Zwolle, 21 november 2015, 11:00-14:00 uur.

De Fraterhuis Academie is sinds 2014 dé plek waar filmliefhebbers wat kunnen opsteken over binnen- en buitenlandse filmcultuur. Het Fraterhuis nodigt filmkenners uit om in één van onze filmzalen college te geven over aspecten uit de rijke filmgeschiedenis en cinematografische actualiteit.

Zaterdag 21 november
FILOSOFISCHE SCIENCEFICTION – Jos de Mul. Als hoogleraar Filosofie van Mens en Cultuur aan de Erasmus Universiteit Rotterdam is prof.dr. Jos de Mul onder meer gespecialiseerd in de impact van technologie op mens en cultuur. Hij is winnaar van de Socratesprijs en publiceert regelmatig wijsgerige essays in de dagbladen NRC, de Volkskrant en Trouw. Tot zijn boekpublicaties behoort onder andere Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0. Aan de hand van de televisieserie Real Humans en recente films als Her, Ex Machina en Uncanny vertelt hij over sciencefiction, robotica en de relatie tussen mens en machine. Zie voor een voorproefje zijn recente essay in Trouw over deze films.

Jos de Mul. Antigone Unplugged. Gesprek met regisseur Erik Snel na afloop van de theatervoorstelling Antigone unplugged van Theatergroep Aluin. Amsterdam: Theater Oostblok. Sajetplein 39, Amsterdam, 14 november 2015, 20:00 uur.

De tragedie van Sofokles gaat over een jonge vrouw die net zo eigengereid is als haar vader, de inmiddels afgezette koning Oidipous. Ze wil zich niet neer leggen bij het gezag van haar oom en voogd, Kreon, de nieuwe koning. Haar broers Eteokles en Polyneikes hebben elkaar gedood in de oorlog. Eteokles vocht voor het vaderland, Polyneikes voor de vijand. Daarom krijgt Eteokles van Kreon een staatsbegrafenis en blijft het lijk van Polyneikes onbegraven als schrikvoorbeeld liggen, ten prooi aan de zon en de gieren. Antigone negeert het verbod van de koning en probeert haar broer te begraven. Gestuurd door haar geweten en de wetten van de goden gaat ze in tegen het verbod van Kreon, omdat ze de wereldse wetten van ondergeschikt belang acht. Kreon is furieus. Beide argumenten klinken aanvankelijk aannemelijk. Maar al gauw verdwijnt de redelijkheid en staat er een koppige puber tegenover een heethoofdige heerser. Met rampzalige gevolgen.

Regisseur Erik Snel over Antigone: “Het mooie en universele van de tragedie is dat Antigone weliswaar vecht voor de goede zaak maar tegelijk steeds hardnekkiger de orde van de samenleving ondermijnt. Kreon is een koning die begint vanuit redelijkheid maar algauw totaal verstard raakt in het eigen gelijk. Het altijd actuele, tragische conflict tussen gevoel en verstand loopt volkomen uit de hand loopt en kost meer mensenlevens dan wie dan ook had voorzien. Als toeschouwer wordt het je niet makkelijk gemaakt om partij te kiezen en dat tot het eind toe vol te houden. Gevoelsmatig en verstandelijk schuurt het verhaal met onze moraal en dat maakt het stuk zo belangrijk. Voor mij gaat Antigone dan ook over het onderhouden van een lenige geest. Een die niet uit angst of bitterheid verstijft en krimpt.”

Antigone Unplugged is na Oidipous en Medea alweer de derde unplugged-voorstelling van Theatergroep Aluin. Zonder decor maar met de kracht van de tekst en het spel kan op elke locatie gespeeld worden. Van huiskamer tot schoollokaal, van binnentuin tot foyer.

Tekst: Sofokles
Vertaling: Gerard Koolschijn

Extra op 13 & 14 november theater Oostblok:

Eens per maand organiseert theater Oostblok in Amsterdam rond voorstellingen met grote thema’s, die stof tot nadenken geven, extra programma. Wetenschappers, schrijvers, andere kunstenaars of ervaringsdeskundigen delen hun kennis en gaan in gesprek.

Vrijdag 13 november een gesprek met rechtsfilosoof Iris van Domselaar over professionele moed en tragische keuzes in de rechtspraak. Ook als rechtspraak volledig aan alle kwaliteitseisen voldoet, is zij volgens Van Domselaar veel breekbaarder dan wordt gedacht. Een rechter moet soms tragische keuzes maken. Bijvoorbeeld bij de uithuisplaatsing van kinderen, als een op zichzelf juiste beslissing gepaard gaat met een tragisch verlies. Het tragische karakter van zo’n beslissing verdient volgens Van Domselaar expliciete erkenning. Zij noemt dat ‘een vorm van respect voor de verliezende burger.’

Zaterdag 14 november praten we met professor dr. Jos de Mul, hoogleraar filosofie van mens en cultuur aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, en regisseur Erik Snel. In 2004 schreef Jos de Mul een artikel in NRC getiteld ‘Het tragische continent’ waarin hij de aandacht vestigt op een naast Christendom en rationalisme, vaak veronachtzaamde traditie in Europa: de tragische. Nu, meer dan 10 jaar later wordt het belang ervan nog steeds onderschat.

Jos de Mul. Encyclopedias, hive minds and global brains. A cognitive evolutionary account of Wikipedia. Invited lecture at the Conference 'Reading Wikipedia', Trippenhuis Building KNAW, Kloveniersburgwal 29, Amsterdam, 23 november 2015.

International Academic Conference 'Reading Wikipedia'

10:00 - 17:00

One day academic conference in the KNAW on the occasion of the Erasmus Prize 2015 for the Wikipedia Community. Researchers, authors, activists and policy makers address topical issues around Wikipedia.

 

The Uniqueness of Wikipedia as a Platform
Keynote speech by José van Dijck, president KNAW (Royal Academy of Arts and Sciences).

Wikipedia and the Quest for Universal Knowledge
On the historical, cultural and philosophical aspects of Wikipedia. With Charles van den Heuvel, Jos de Mul, Sabine Niederer and Erinç Salor. Moderated by Frank van Vree.

Wikipedia as a Memory Institution. The Limits of the Open Model
On the role of knowledge institutions, freedom of information, public media and copyright. With Victoria Anderica, Phoebe Ayers, Christophe Depreter, Dimitar Dimitrov, Andres Guadamuz, Lucie Guibault, Bregtje van der Haak, Julia Reda and Heijo Ruijsenaars. Moderated by Paul Keller.

The Research Affordances of Wikipedia
On how Wikipedia itself can be a new source for academic research. With Fabian Flöck, Mark Graham, Brent Hecht, Ellen Rutten and Tommaso Venturini. Moderated by Richard Rogers.

Jointly organised by the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences, University of Amsterdam, European Cultural Foundation and Kennisland.
Entrance free of charge. Registration via KNAW.

Jos de Mul. Premodern, modern, and postmodern art in the age of globalization. Invited lecture at the symposium From Modernisation to Globalisation. Hangzhou, November 4, 2015.