Geef pedofielen legaal toegang tot levensechte, maar virtuele kinderporno: die oproep deden de seksuologen Erik van Beek en Rik van Lunsen maandag in deze krant. De maatregel zou mensen die worstelen met pedofiele gevoelens een onschadelijke uitlaatklep geven en - daar lijkt het de seksuologen vooral om te doen - misbruik van kinderen kunnen terugdringen.

Of het laatste klopt, daarover kan een filosoof natuurlijk niet veel zeggen. "Maar nog even los van de vraag of je hiermee het misbruik terugdringt, vind ik het een moedig voorstel", zegt wijsgerig antropoloog Jos de Mul (1956) van de Erasmus Universiteit Rotterdam. "Ze doorbreken hiermee namelijk een enorm taboe: pedofilie."

'De werkelijkheid wordt een database'. Interview met Marcel Hulspas. Rubriek Het Idee. Intermediair, 29 juni 2012, 30-31.

'De werkelijkheid wordt een database.'

Er is een beroemde uitspraak van de psycholoog Maslow: voor wie alleen maar een hamer heeft, wordt alles een spijker. Dat verschijnsel zien we nu in de samenleving om ons heen. Alleen is het niet de hamer maar de computer die in onze cultuur dominant is. En daarmee worden steeds meer zaken gezien als een database – een verzameling data die zich eindeloos laat recombineren.'

De computer, aldus Jos de Mul, hoogleraar filosofie van mens en cultuur aan de Erasmus Universiteit, is niet alleen een handig instrument, maar tevens een metafoor, een manier om de werkelijkheid te bekijken. Maar als je datzelfde beeld gebruikt om de werkelijkheid te ordenen, en te manipuleren, wordt het méér dan dat: 'Denk aan de biologie. Als ik aan levensvormen denk, dan denk ik toch in eerste instantie aan soorten die in de loop van miljoenen jaren evolutie zij ontstaan in interactie met hun omgeving. Maar als ik spreek met jonge biotechnologen die zijn opgegroeid met de computer, dan valt me op dat ze een levensvorm beschouwen als een verzameling genen, eigenschappen. Een levensvorm is als een enkel pad in een database vol genen, de gene pool, waarbinnen talloze alternatieve paden mogelijk zijn. Maar iedere ontologie brengt een deontologie met zich mee, een handelingsrepertoire.  Zo wordt in de synthetische biologie door het recombineren van zogenoemde biobricks nieuwe levensvormen gecreëerd.'

'Metaforen zijn krachtige cognitieve instrumenten. Zonder metaforen kunnen we de werkelijkheid om ons heen niet begrijpen. Dan blijft de werkelijkheid chaotisch. Je ziet in de geschiedenis dat vaak de nieuwste technologische ontwikkeling als metafoor wordt gebruikt. Na de uitvinding van het uurwerk werd dát de basismetafoor voor het mechanistische wereldbeeld. Het planetenstelsel werd begrepen als een grote klok en de pomp werd dé metafoor om de werking van het hart te begrijpen. De computer is momenteel natuurlijk een heel krachtige metafoor, misschien wel de krachtigste tot op heden – omdat de computer een 'universele machine' is, die iedere klassieke machine kan simuleren. Metaforen werden lange tijd gezien als louter ornamenten, een soort versiering van het verhaal. Maar zo'n dertig jaar geleden was er een omslag. Toen publiceerden George Lakoff en Mark Johnson Metaphors we live by, waarin ze betoogden dat metaforen fundamenteel zijn, dat ze de basisindeling aanreiken van onze visie op de werkelijkheid. Maar metaforen hebben ook hun beperkingen. Ze zijn als zoeklichten die ons zicht verschaffen op de werkelijkheid, maar ondertussen andere delen van de werkelijkheid in het donker laten.'

Jos de Mul, 'De mens was altijd al een cyborg'. Interview met Barbara Debusschere. De Morgen, Bijlage Zeno, 29 maart 2014, 6-7.

Wist u dat er al begrafenissen zijn geweest van gezelschapsrobots, en dat daarbij is gewéénd? Qua mensmachines en andere bizarre technische ontwikkelingen hebben we het laatste nog lang niet gezien, aldus Jos de Mul, hoogleraar wijsgerige antropologie. 'Het zijn logische gevolgen van onze evolutie. Wij zijn van nature kunstmatig.'

'PedoBots' die pedofielen in het oog houden en zo nodig de politie verwittigen. Nanobots die zich een weg banen door onze aderen om schade te herstellen. Intelligente gebouwen die ons als een interactieve huid omhullen. Planten waarin het chlorophyl is vervangen door siliconen die veel beter zonlicht omzetten, zodat de voedselproductie kan vertienvoudigen. Dankzij genetische manipulatie alleen nog intelligent nageslacht krijgen, zonder erfelijke ziekten. En permanent digitaal met elkaar in verbinding staan, zodat we als een superintelligent globaal brein kunnen functioneren.

Sciencefiction? Niet volgens Jos de Mul, hoogleraar wijsgerige antropologie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. 

Wim Swimmen. Mind uploading. De geest uit het vlees. Interview met Michael Graziano, Jos de Mul en Francis Heylighen. Eos Wetenschap. nr.1 2020, 22-23.

De geest uit het vlees. Krijgt onze psyche een digitaal leven na de dood? Als we het menselijk brein kunnen scannen en overzetten naar een computer, ligt de eeuwigheid in het verschiet. ‘Ons bewustzijn in een computer simuleren is geen onoverkomelijk probleem.’

Maurice van Turnhout. 'De tragedie is gedemocratiseerd'. Interview met Jos de Mul. Trouw, 10 januari 2015.

Luttele weken voor de ramp reisde Jos de Mul samen met zijn echtgenote in de MH17 van Malaysia Airlines naar Indonesië. Ze maken de reis jaarlijks, om hun zoon en schoondochter te bezoeken. Toen hij in juli de eerste beelden van de ramp zag besefte De Mul: "Dat noodlot had mij ook kunnen treffen."

De heruitgave van zijn boek 'De domesticatie van het noodlot' was toen al in de maak. In dit boek beschrijft De Mul hoe de moderne mens het noodlot door middel van technologie probeert te beheersen. Zoals Seneca al waarschuwde: je komt je noodlot tegen door het te ontlopen. De technologie zelf is volgens De Mul onbeheersbaar gebleken. Menselijke uitvindingen leveren een scala aan tragische gebeurtenissen op, van computercrash tot beurskrach en vliegtuigramp.